Gerçekliğin evi , Behramkale ve Kültürel Politikalar

İnsan gerçekten inatla belirli konularda gelişmelerin olabileceği ümidiyle yaşıyor. Seneler önce Asos’a gittiğimde Behramkale’ye uğramıştım. O zamanlar daha kekik kokulu ve güzel bir köydü. Turizm bu kadar yoğun değildi. Yerli halk bugünkü kadar geçimini turizme bağlamamıştı. Hudâvendigâr Camii sizi sadeliği ile büyülüyordu. Hatta o tarihlerde etrafı da çevrilmemişti. 14. yüzyılda yapılan bu camii tarihi kalıntıların önündeki set şeklinde tepenin üstünde yer almaktaydı. Osmanlı devletinin ilk dönem mimarisinin mütevazi yapısı ve sadeliği görür görmez insanı etkiliyordu. Minaresi olmayan küçük ama ruhu olan bir yapıdır.

Behramkale’nin en önemli özelliği felsefe tarihindeki önemli bir okula ev sahipliği yapmasında yatar. Gerçekliğin babası ve mantığın öncüsü olarak da bilinen Aristoteles 20 yıl boyunca Platon ile Atina’daki okulunda uzun konuşmalar yaparak felsefenin temel taşlarını attılar. Daha sonra Aristo Asos’a gelerek bir felsefe okulu kurar. Bu hikayeyi daha önce yazmıştım. Merak ediyorsanız, dönüp okumanız gerekecek. O zamanlar çektiğim bir panorama fotoğrafı da aşağıya ekliyorum.

Aristo’nun okulunun kalıntıları ilk gittiğim yıllarda sadece kalıntılardan ibaretti. Herhangi bir kazı alanı yoktu  ve bölgenin etrafı çevrilmemişti. Bu gidişimde Behramkale’nin epey değiştiğini farkettim. Öncelikle başka illerden birçok insanın bu beldeye yerleştiğini gözlemledim. İster istemez bölgenin homojenliği ve yerelliğinin değiştiği kolayca görülüyor. Bu göçün en büyük faydası, birçok eski evin yeni yerliler tarafından restore edilmesidir. İlk gittiğimde aracınızı park etmenizle kimse ilgilenmiyordu. Bu seferinde belediyenin görevlendirdiği bir motorlu size kılavuzluk ederek nereye park edeceğinizi söylüyor. 

 

Yokuşu tamamlayıp yukarıya vardığımızda bizi Kültür bakanlığının kondurduğu bilet gişesi karşıladı. Hatta Pandemi sebebiyle dezenfektanların ilave edildiği bir giriş düzenlediklerini gördüm. Önce şaşırdım sonra sevindim. Kültür bakanlığının böyle bir girişimde bulunmuş olması beraberinde böyle bir tarihi alanın korunmasını sağlayacağını düşünerek çok sevindim. Türkiye’nin kültür politikasının içinde Aristo’nun felsefe okulunun var olması beni daha da heyecanlandırdı.

Kültür bakanlığı ilginç bir şekilde Milli Eğitim Bakanlığı’nın öğretmenlerinden ücret almazken, üniversite görevlilerinden giriş ücreti talep ediyor. Halbuki her ikisinin de bilgisini ve görgüsünü geliştirmesi gerektiğini düşünüyorum. Kültür Bakanlığı’nın bu kararını da anlamsız bulduğumu ayrıca belirtmek isterim.

Ödemeyi yaparak gişeden içeri girdim. Seneler önce geldiğim bu tarihi alan hakkında bilgi göremediğim için üzülmüştüm. Şimdi Kültür Bakanlığı’nın tellerle çevirdiği bu alanda tarihte neler olduğunu ve insanların yaşamlarının nasıl değiştiğini gösteren bilgiler görmeyi hayal ediyordum. Hatta eski öğrencileri anlatan resimleri, nereden yemek yenildiğini, nerede yatıldığını görmek istiyordum. Böylece geçmişteki okullar ile günümüzü kıyaslayabilecektim. Heyhat bunların hiçbirini göremedim. Büyük bir kazı makinesinin gürültüsü eşliğinde gezdiğim alan girişteki küçük levha haricinde ve açıklamasız maket dışında bilgi bulmak mümkün değildi.

 

Halbulki neler neler yapılabilirdi. Örneğin, Berlin’deki bir seyahatimde Almanların Pergamon müzesinde Panorama yaparak o dönemdeki hayatı sesleri, ritüelleri ve bütün detayıyla canlandırması karşısında büyülenmiştim. Aşağıdaki videoda bu videonun detayları hakkında bilgi bulabilirsiniz sanırım.

 

 

Avrupa Birliği dahil olmak üzere felsefe kültürünün temel taşlarından bir filozofla coğrafi ortaklığınız var ama Türkiye olarak bunu vurgulayamıyoruz. Bununla ne denli büyük bir fırsatı değerlendirememiş olduğumuzu anlatamam. Politik düzlemde okuyanların bunu açıklamak için birçok hipotez öne sürdüklerini duyar gibiyim.

Kültür politikası kapsayıcı ve birleştirici olmalıdır. Politika üzerinde yaşadığınız toprakların bütün meyvelerini sentezlemelidir. Tarih ve coğrafya kendi doğrusunu üretir ve bir devamlılık çizgisinde akmaya devam eder. İnkar etmek sadece bir süre için problemleri ortadan kaldırabilir. Bir müddet sonra tarih acımasız biçimde bütün gücüyle tutarsızlıkları yok eder ve kendi gerçekliğini inşa eder.  Bu anlamda antik dönem ile yakın dönem Osmanlı dönemi arasında fark olduğunu söylemek doğru olmaz. Bütün geçmiş tarihi dönemlerle uzlaşılmalı ve travmaları nasıl algılayacağımıza karar vermeliyiz. Böyle bir yaklaşım kültür politikalarımızı güçlü bir hale getirecektir. Bu eylemin söylenildiği kadar kolay olmadığının farkındayım, fakat üzerinde bulunduğumuz coğrafya bizi böyle davranmaya mahkum etmektedir. Akıntıya kürek çekmek mi yoksa ondan güç alıp ilerlemek mi, tercih bizim.

Daha söylenecek çok söz var. Ama ne yeri ne de zamanı sanırım. Kültür Bakanlığı için bunları yapmak düzenlemek hiç de zor değil. Açacağı bir proje çağrısıyla epey üniversitenin gerçek anlamda pilot bir düzenleme yapması kolayca mümkün olacaktır. Önemli olan niyet..Böyle bir kültür politikasına niyetimiz var mı?

Kültür politikasıyla Türkiye kimliği arasındaki derin ilişki uzun araştırmalara konu olacak kadar önemlidir. Bunu çözemediğimiz takdirde camiilerimize küfeki taşı yerine sıkıştırılmış kum taşı koyar kararmasını bekleriz. Hatta Galata kulesini yıkarız, kuleye misafir gelen kuşlardan haberdar olmayız, şehrin estetiğini önemsemeyiz. Bütün bu kavramlar kültür politikası ve kimlikle ilintilidir. Çok kültürlü coğrafyaları taşımak için güçlü ve sofistike kimliklere ihtiyacımız olduğunu ortadadır. Ancak kendiyle barışık toplumlar daha nitelikli ve derinlikli dış politikalar sergileyebilirler.

Share